این پایان نامه درمورد اسکان غیر رسمی با عنوان بررسی علل شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در منطقه 19 شهر تهران می باشد. 

 

 

با نگاهی به چگونگی فرآیند شکل‌گیری و سازماندهی منطقه 19 شهرداری تهران و نیز موقعیت جغرافیایی و تاریخچه تحولات کالبدی آن، به نظر می‌رسد مشکل اصلی اسکان غیررسمی در این منطقه، نیازمندی به افزایش جذب خدمات، امکانات، تأسیسات و تجهیزات شهری می‌باشد، لذا مطالعه نظام توزیع مکانی اسکان غیررسمی در این منطقه ضروری به نظر می‌رسد

 

 

 

و با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه(موقعیت مطلق ونسبی آن) یعنی قرارگیری در بستری طبیعی و کشاورزی در جنوب شهر تهران و قرارگیری در میان چهار بزرگراه مهم که حدود اربعه این منطقه را تشکیل می‌دهند امکان گسترش پدیده اسکان غیررسمی در حریم وسیع منطقه 19 وجود دارد و به دلیل اینکه این منطقه، بصورت سکونتگاه‌های خودرو بوده و در دوره زمانی 1366 تا به امروز بصورت یک منطقه شهرداری جذب شهر تهران بزرگ گردیده، با معضلات و مشکلات توسعه شهری رو‌به‌رو بوده است، بنابراین مطالعه عوامل مؤثر بر ساماندهی آن نیز ضروری به نظر می‌رسد.

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق 

مقدمه    2
1-1- تعریف مسأله    2
1-2- پیشینه تحقیق    3
1-3- اهمیت تحقیق    8
1-4- اهداف تحقیق    8
1-4-1- اهداف کلان    ....8
1-4-2- اهداف تبعی    .8
سوالات تحقیق
1-5- فرضیه‌ تحقیق    9
1-6- روش انجام تحقیق    9
1-6-1- جامعه آماری    9
1-6-2- نمونه آماری    10
1-6-3- ابزار جمع آوری اطلاعات    10
1-6-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات    10
1-7- محدودیت‌های تحقیق    10
1-8- تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)    10
1-8-1- اسکان غیر رسمی    10
1-8-2- ساماندهي    11
1-8-3- توانمندسازي    11
1-8-4- مشارکت    12

 

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
مقدمه    9
2-1- نظریه های پیدایش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    10
2-1-1- دیدگاه لیبرال    12
2-1-2- دیدگاه بنیادگرایی    12
2-1-3- جامعه گرایی    13
2-1-4- دیدگاه بوم شناسی    13
2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي    14
2-2-1- گرايشهای جهاني    14
2-2-2- گرايش های شهرنشيني و سكونتگاه‌هاي غيررسمي در ايران    24
2-3- ويژگي‌هاي اسکان‌هاي غيررسمي    26
2-4- علل پيدايش سكونتگاه‌هاي غيررسمي    28
2-4-1- عوامل ساختاري جامعه:    29
2-4-2- علل سازماني:    30
2-4-3- فقدان سيستم‎هاي حمايتي و مشاركتي:    30
2-4-4- فعاليت‎هاي باندهاي (مافيايي) نامشروع زمين    30
2-5- رويکردها و رهيافت‌هاي مداخله در اسکان هاي غيررسمي    31
2-5-1- رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي در قالب ديدگاه‌هاي مختلف    32
2-5-2- بررسي تاريخي رويکردهاي مداخله در اسکان‌هاي غيررسمي    46
2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)    46
2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)    48
2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)    51
2-6- فرآيند توانمندسازي    55
2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازي    56
2-8- اهمیت مشارکت در برنامهریزی شهری در راستای توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي    60
2-8-1- مشارکت توسعه‌ای    61
2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاه‌های غیر رسمی    62
2-9- نتيجه گيري و ارائه رويکرد نظري تحقيق    65

 

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق
مقدمه    67
3-1- روش تحقیق    67
3-2- نوع تحقیق    68
3-3- جامعه آماری و نمونه آماری    68
3-4- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری    68
3-5- شیوه و موقعیت انتخاب نمونه جهت پیمایش خانوار    70
3-6- روش اجرا و جمع آوري اطلاعات    70
3-7- روايي پرسشنامه تحقيق    71
3-8- روش آزمون و تحليل هاي آماري    71
3-9ـ جمع بندی     50

 

 

فصل چهارم: شناخت محدوده مورد مطالعه
مقدمه    77
4-1- موقعیت محدوده در شهر    77
4-2- مطالعات سیر تحول شکل گیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی    79
4-2-1- سابقه تحولات و گسترش کالبدی منطقه 19    80
4-2-2- سیر تحول شکل گیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی محدوده    82
4-3- سیر تحول شکل گیری بافت از لحاظ تغییرات اجتماعی    86
4-4- سیر تحول شکل گیری بافت از لحاظ تغییرات اقتصادی    87
4-5- مطالعات محیطی و محیط زیستی    91
4-5-1- اقلیم    91
4-5-2-توپوگرافی    95
4-5-3-زمین لرزه    96
4-5-4- بررسی وضعیت فضاهای سبز و آلودگی سیمای محیط    99
4-6- بررسی تحولات جمعیتی منطقه 19    107
4-6-1- بررسی تحولات جمعیتی محدوده مطالعاتی    107
4-6-2- بررسی تحولات جمعیتی حوزه فراگیر(منطقه19) سالهای 90-1375    108
4-6-3- مطالعه تحولات بعد خانوار در محدوده مطالعاتی    110
4-6-5- مبدأ مهاجرت ساکنین    113
4-6-6- بررسی مدت اقامت مهاجرین در محل قبلی سکونت    114
4-6-7- مدت زمان سکونت (سابقه سکونت) ساکنین    115
4-6-8- توزیع مکانی اجتماعات غیررسمی  در محدوده قانونی منطقه 19    116
4-7 جمع بندی     77

 

فصل پنجم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه    120
5-1- يافته‌هاي توصيفي تحقيق    120
5-1-1- مشخصات عمومي پاسخگويان    120
5-1-1-1- جنس    120
5-1-1-2- سن    122
5-1-1-3- تحصيلات    123
5-1-1-4- مدت اقامت در محل    124
5-1-2- سؤالات توصيفي مرتبط با فرضيه تحقيق    126
5-1-2-1- تمايل به ترک محل    126
5-1-2-2- مشارکت اجتماعی و ظرفيت سنجي    127
5-1-2-3- شبکه اجتماعی    129
5-1-2-4- تعامل اجتماعی    130
5-1-2-5- پیوندهای همسایگی    131
5-1-2-6- اعتماد اجتماعی    133
5-1-3- جمع بندي و نتيجه گيري از يافته هاي توصيفي    134
5-2- يافته هاي استنباطي تحقيق    135
5-2-1- آزمون فرضيه اول    135
5-2-2- آزمون فرضیه دوم    139
5-2-2-1- شبکه اجتماعی    139
5-2-2-2- تعامل اجتماعی    140
5-2-2-3- مشارکت اجتماعی    140
5-2-2-4- میزان اعتماد اجتماعي    141
5-2-3- آزمون فرضيه سوم    142
5-3- جمع بندي    144

 

فصل ششم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات
مقدمه    145
6-1- نتايج تحقيق:    145
6-1-1- نتايج تئوريك    145
6-1-2- نتايج تجربي    147
6-1-3- ارزيابي مسائل و مشکلات    149
6-1-3-1- مسائل و مشکلات از ديد اهالي ساکن در محل    149
6-1-3-2- مسائل و مشکلات و امکانات از ديد کارشناسان    150
6-2- ارائه راهبردها و سياست‌هاي پيشنهادي    156
6-2-1- راهبردها و سياست هاي مرتبط با مسكن    156
6-2-2- راهبردها و سياست هاي مرتبط با مبحث اجتماعي ـ اقتصادي    157
6-2-3- راهبرد و سياستهاي مرتبط با مبحث كاربري زمين    157
6-2-4- راهبرد و سياست هاي مرتبط با مبحث حمل و نقل    158
6-2-5- راهبرد و سياست هاي مرتبط با مبحث محيط زيست    158
6-2-6- راهبردها و سياست‌هاي مرتبط با مبحث مديريت و مشاركت    158
4-3ـ جمع بندی     106

 

             پیوست    107
        پیوست (شناسنامه سکونتگاه‌های غیر رسمی)

منابع وماخذ    163
 

 

 

 

فهرست شکل ها و تصویرها
تصویر شماره 4-1- مناطق شهرداری شهر تهران    66
تصویر شماره 4-2-نقشه محدوده منطقه 19    66
تصویر شماره 4-3- سیر تحول شکل گیری بافت    66

 

 

 

فهرست جداول
جدول شماره 2-1: ترتيب زماني اقدامات انجام يافته در خصوص توسعه سکونتگاههاي شهري و اهداف و راهبردهاي آن    17
جدول شماره 4-1: دامنه مقادیر شاخص طبقه بندی دو مارتن    64
جدول شماره 4-2:  نتیجه بررسی خطرپذیری    66
جدول شماره 4-3: جمع‌بندی وضعیت محیطی محدوده    70
جدول شماره 4-4: تحولات تعداد خانوار در دوره 65-85 در محدوده مطالعاتی    71
جدول شماره 4-5 : تحول شمار جمعيت منطقه 19 تهران    72
جدول شماره 4-6 : اندازه رشد سالانه جمعيت منطقه 19 و شهر تهران 85-1359    72
جدول شماره 4-7: تحولات بعد خانوار طی 86-1365    73
جدول شماره 4-8: جمعیت محدوده به تفکیک گروههای سنی پنج ساله و جنس (1385)    73
جدول شماره 4-9 : بررسی شهرهای مبدأ مهاجرین در محدوده مطالعاتی    75
جدول شماره4- 10: بررسی میزان اقامت مهاجرین در سکونتگاه قبلی    75
جدول شماره 4-11: بررسی وضعیت قدمت سکونت در محدوده مطالعاتی    76
جدول شماره 5-1 : توزيع جنسي پاسخگويان    80
جدول شماره 5-2: توزيع سني پاسخگويان    81
جدول شماره 5-3: توزيع پاسخگويان از نظر ميزان تحصيلات    82
جدول شماره 5-4: مدت زمان اقامت پاسخگويان    83
جدول شماره 5-5 : دلايل عدم تمايل به ترک محل از سوي پاسخگويان    84
جدول شماره 5-6 : ميزان تمايل به مشارکت با دولت و شهرداري براي بهبود وضع محدوده    84
جدول شماره 5-7: ميزان اهميت مسائل و مشکلات محدوده از ديد پاسخگويان    85
جدول شماره 5-8 : ميزان موانع موجود در مسير فعاليتهاي جمعي    85
جدول شماره 5-9: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص شبکه اجتماعی    85
جدول شماره 5-10: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص تعامل اجتماعی    86
جدول شماره 5-11: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص پیوندهای همسایگی    87
جدول شماره 5-12: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص اعتماد اجتماعی    88
جدول شماره 5-13: محل اقامت قبلي خانوار    90
جدول شماره 5-14: علت مهاجرت از شهر    91
جدول شماره 5-15: علت مهاجرت از مناطق اطراف    91
جدول شماره 5-16: علت مهاجرت از مناطق اطراف    93
جدول شماره 5-17: علت مهاجرت از مناطق اطراف    94
جدول شماره 5-18: نتایج آزمون فریدمن برای رتبه بندی روشهای حل مشكلات سكونتگاههاي غيررسمي از نظر مديران شهري و كارشناسان ساکنین(، نگارنده،1390)    95
جدول شماره 6-1: مشکلات مطرح شده از سوي پاسخگويان بر اساس اولويت اول و دوم    99
جدول شماره 6-2: مسائل و مشکلات و امکانات به دست آمده  در حوزههاي مختلف در محدوده مورد مطالعه    100

 

 

 

فهرست نمودار
نمودار شماره 2-1 : چارچوب نظري ساماندهي سكونتگاههاي غيررسمي(صرافي، 1381:4).    11
نمودار شماره 2-2: نماي کلي طرح هاي خانه سازي دولتي، اراضي و خدمات، ارتقاء کيفيت سکونتگاه وطرح توسعه افزايشي به لحاظ نوع کارکرد (مأخذ: زماني، 1379:111).    36
نمودار شماره 2-3: هزينه‌هاي دولتي و ميزان سود در هريک از رويکردهاي برخورد با سكونتگاه‌هاي غيررسمي از دهه 1990- 1950    38
نمودار شماره 2-4 : ساختار فرايند توانمند سازي    39
نمودار شماره 2-5: ابعاد توانمندسازي    40
نمودار شماره 2-6: تأثیر تفویض اختیارات بر توانمندسازی    40
نمودار شماره 2-7: تأثیر رضایت مبتنی بر عملکرد بر توانمندسازی    41
 نمودار شماره 2-8: تأثیر غنی سازی کارکرد اجتماعی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-9: تأثیر مدیریت مشارکتی بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-10:تأثیر تیم سازی (گروه سازی) بر توانمندسازی    41
نمودار شماره 2-11: تأثیر مشارکت بر توانمندسازی    42
نمودار شماره 2-12: الگوي کلي راهبرد توانمند سازي    42
نمودار شماره 4-3: هرم سنی و جنسی محدوده    79
نمودار شماره 5-1: توزيع سني پاسخگويان    86
نمودار شماره 5-3: توزيع پاسخگويان از نظر ميزان تحصيلات    87
نموودار شماره 5-4: مدت زمان اقامت پاسخگويان    88
نمودار شماره 5-4: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص شبکه اجتماعی    91
نمودار شماره 5-5: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص تعامل اجتماعی    92
نمودار شماره 5-6: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص پیوندهای همسایگی    93
نمودار شماره 5-7: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص اعتماد اجتماعی    94
نمودار شماره 5-8: محل اقامت قبلي خانوار    96